W drodze do autonomicznego przedsiębiorstwa - czyli pięć poziomów automatyzacji biznesu

Kategoria II

Zwiększający się poziom automatyzacji / robotyzacji biznesu (w tym zwłaszcza w sektorze usług) jest niepodważalnym i nieodwracalnym faktem. Postępuje ona w dwóch płaszczyznach:

coraz więcej przedsiębiorstw, które wcześniej tego nie robiło, decyduje się automatyzować / robotyzować swoje procesy;
coraz więcej przedsiębiorstw, które wcześniej zdecydowały się na automatyzację / robotyzację - na zasadzie pilotażu / "wdrożenia na próbę" / wdrożenia w pewnym swoim wycinku, decyduje się rozszerzyć te prace na kolejne procesy / obszary w organizacji.

Dlatego warto jest mierzyć gdzie nasza organizacja znajduje się, jeżeli chodzi o automatyzację / robotyzację w danym momencie i co trzeba zrobić, aby dokonać "następnego kroku". Wynikami takiego pomiaru zainteresowani są zarówno sponsorzy tych prac (czyli często zarządy, poziom C-Level) jak i biznes (na poziomie dyrektorskim), którego procesy są automatyzowane / robotyzowane.

W chwili obecnej istnieją dwa podstawowe metody dokonywania takiej oceny w zakresie automatyzacji / robotyzacji biznesu:

Działanie ciągłe – poprzez KPI dedykowane automatyzacji/robotyzacji.
Działanie okresowe (np. raz w roku) – poprzez zastosowanie modelu oceny dojrzałości automatyzacji / robotyzacji biznesu.

Przy tym drugim podejściu zwykle analizuje się:

efektywność zarządzania samym procesem automatyzacji / robotyzacji,
efektywność zautomatyzowanych (zrobotyzowanych) procesów,
postawę organizacji wobec automatyzacji (robotyzacji).

Od strony realizacyjne można tutaj zastosować wskaźnik określany mianem "inteligencji robotycznej" (RQ). Można także spróbować umieścić swoją organizację na 5-stopniowej skali dojrzałości automatyzacji / robotyzacji biznesu:

Poziom 0 - "Ignorancja robotyczna" - organizacja nie podjęła jeszcze żadnych działań związanych z automatyzacją / robotyzację biznesu; organizacje często na tym poziomie dojrzałości nie mają jeszcze świadomości, że rynek / konkurencja / otoczenie wdraża już rozwiązania z zakresu automatyzacji / robotyzacji, dodatkowo często decydenci w tych organizacjach nie widzą potrzeby zmiany status-quo jeżeli chodzi o przyjęty u nich model pracy (czyli np. większość procesów nie jest jeszcze zdigitalizowana); pracownicy (w zdecydowanej większości) nic nie wiedzą o automatyzacji / robotyzacji.
Poziom 1 - "Lokalni bohaterowie" - w organizacji w pojedynczych komórkach rodzi się świadomość konieczności wprowadzenia automatyzacji / robotyzacji. Jednostkowe działania w tych komórkach zaczynają być automatyzowane (i od razu widać tego pozytywne efekty); automatyzacja / robotyzacja ta realizowana jest stosunkowo prostymi środkami, bez koordynacji w skali całej firmy; automatyzowane są działania rutynowe, dające się prosto zdefiniować; pracownicy z zaciekawieniem przyglądają się automatyzacji / robotyzacji, nie widzą w niej zagrożenia - a raczej szanse na odciążenie od monotonnych prac.
Poziom 2 - "Wyłania się porządek" - w organizacji następuje rozszerzenie prac związanych z automatyzacją / robotyzacją na coraz więcej komórek organizacyjnych; następują próby koordynacji tych przedsięwzięć; narzędzia i role do robotyzacji profesjonalizują się (są powoływane dedykowane zespoły / projekty); automatyzowane są działania coraz bardziej złożone, ale ciągle o charakterze deterministycznym (algorytmizowalnym); pracownicy widząc postępująca automatyzację / robotyzację - mają pewne obawy, ale przez odpowiednią komunikację są one minimalizowane; część pracowników włącza się w automatyzację / robotyzację - postrzegając to jako szansę na rozwój zawodowy.
Poziom 3 "Skoordynowana automatyzacja / robotyzacja" - w organizacji usystematyzowane są prace związane z automatyzacją / robotyzacją (jest to praktyka ciągła); zdecydowana większość komórek (tam gdzie jest to uzasadnione biznesowo) wdrożyła/wdraża automatyzację / robotyzację; działają dedykowane jednostki / role związane z automatyzacją / robotyzacją; wprowadzone są profesjonalne (i wystandaryzowane) narzędzia do automatyzacji / robotyzacji; automatyzacja / robotyzacja obejmuje szerokie spektrum działań - prostych i złożonych, często bazujących na skomplikowanej logice; pracownicy - w kontekście zachodzącej automatyzacji / robotyzacji mają jedną z trzech możliwych ścieżek: a) przechodzą do realizacji działań bardziej kreatywnych (tam, gdzie są potrzebne heurystyki); b) intensywnie pracują w obszarze utrzymania i rozwoju automatyzacji i robotyzacji; c) opuszczają firmę.
Poziom 4 "Częściowa autonomia" - w organizacji wprowadzane są mechanizmy automatyzacji kognitywnej - co pozwala na kompleksową obsługę procesów niemożliwych do objęcia klasycznymi metodami automatyzacji / robotyzacji; w organizacji rośnie rola nowych kompetencji - związanych z łączeniem automatyzacji i robotyzacji z elementami sztucznej inteligencji; część pracowników włącza się w ten obszar rozwoju, część jest przesuwana do coraz bardziej złożonych działań (liczba tych osób zwiększa się w stosunku do poziomu 3), część opuszcza firmę.
Poziom 5 "Szeroka autonomia" - organizacja w wielu obszarach działa praktycznie samoistnie (dzięki głębokiemu połączeniu robotyzacji procesów i sztucznej inteligencji), bez udziału człowieka (człowiek zachowuje funkcje nadzorcze i podejmuje decyzje strategiczne); na tym poziomie dojrzałości struktura i liczba zatrudnionych może być mocno ograniczona w stosunku do punktu wyjściowego (np. poziomu 1-go).

Oczywiście poziom 4 i 5 dojrzałości to daleka przyszłość, ale w wielu branżach nieodwracalna. Wydaje się, że na koniec roku 2018 większość polskich organizacji jest na poziomie 0 lub 1, liderzy na poziomie 2, pojedyncze firmy - na poziomie 3.

Uwaga: Niniejszy wpis był inspirowany tekstem: https://medium.com/swlh/redefining-robots-demystify-next-generation-ai-enabled-robotics-fec64bfeb66c.